ایران و عربستان، جنگ شیعه و سنی یا دعوای پس از برجام؟
آتش دعواهای لفظی تند بین ایران و
عربستان فروکش کرده ولی شعله های این آتش تا مدت ها در منطقه می سوزد و
تردیدی نیست که آینده روابط ایران و کشورهای خاورمیانه متاثر از رویدادهای
اخیر خواهد بود. در گفت و گو با عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان و رئیس فدراسیون
بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر، حسین رئیسی و مسعود شفیعی، دو وکیل فعال
ایرانی به بررسی ابعاد تاثیر این رویداد پرداختم. گزیده دیدگاه های آنان در
ادامه آمده است:
عبدالکریم لاهیجی: اختلاف با عربستان سعودی البته امر تازه ای نیست. ریشه های این اختلافات هم مذهبی - ایدئولوژیکی است و هم اقتصادی و هم سیاسی- ژئوپلتیکی. مذهبی-ایدئولوژیکی است از آن جهت که هر دو حکومت اسلامی هستند (یکی پادشاهی سنی و دیگری جمهوری شیعه) و هر چند که ۸۵ درصد مسلمانان دنیا سنی هستند و فقط ۱۵ درصد شیعه هستند ولی طی ۴۰ سال اخیر گروه های وهابی- سلفی بسیار فعال بوده و از زمان اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی گرفته تا فعالیت هایی که طی ۴۰ سال اخیر در گوشه و کنار دنیا انجام داده اند، همواره از حمایت های عربستان سعودی برخوردار بوده اند. از طرف دیگر هم حکومت جمهوری اسلامی ایران نیز در کشورهای منطقه از جمله عراق، بحرین، سوریه، یمن، لبنان، افغانستان و پاکستان و حتی برخی از کشورهای شمال آفریقا در تقویت گروه های شیعی بسیار فعال است. از نظر اقتصادی منطقه خاورمیانه فوق العاده مهم است به لحاظ این که بزرگترین منابع نفت و گاز دنیا در این منطقه واقع شده است و بالاخره همان طور که گفتم از لحاظ استراتژیک و ژیوپلتیک هم رقابت بین ایران و عربستان در به دست گرفتن رهبری مسلمانان این منطقه بسیار مهم است و این جاست که تظاهر این رقابت ها یا دشمنی ها در بسیاری از کشورهای منطقه روزبه روز جلوه بیشتری پیدا می کند. در سوریه ایران حامی حکومت اسد است در حالی که عربستان سعودی از بدو جنگ های داخلی در سوریه گروه های جهادی را تقویت کرده و می کند. در یمن و لبنان نیز تقابل عربستان سعودی و ایران بسیار علنی است. بنابراین اولین مشکلی که جمهوری اسلامی در روابطش با کشورهای منطقه اش دارد موضوع اختلاف و پرونده بسیار پیچیده اش با عربستان سعودی است. رقابت با ترکیه نیز کم نیست برای این که ترکیه هم به هر حال سومین کشور بزرگ و قدرت منطقه است. منتهی ترکیه در شرایط کنونی هم به دلیل بحران داخلی که دارد (از جمله درگیری با حزب پ.ک.ک) و هم اختلافی که با روسیه دارد سعی می کند که در درگیری بین عربستان سعودی و ایران دخالت مستقیم نداشته باشه و به اصطلاح یک سیاست بینابینی در پیش گرفته است. همین وضعیت در مورد پاکستان نیز صدق می کند: هر چند که نوازشریف، نحست وزیر کنونی پاکستان سال ها در عربستان سعودی پناهنده بود و به حکام عربستان نزدیک است ولی باز هم پاکستان سعی می کند که هم چنان سیاست مماشات و بینابینی را اتخاذ کنند. بنابراین به نظر من در این شرایط و اوضاع احوال، جمهوری اسلامی در آینده، حداقل در سال جاری با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد.
حسین رئیسی: کشورهای منطقه خاورمیانه در حال حاضر از دید من با سه چالش مهم در سه حوزه مختلف روبه رو هستند: یکی از این حوزه ها مساله دسترسی به انرژی و بازار نفت و گاز جهان است که به هر حال مبدا آن خاورمیانه و مقصد آن کشورهای مصرف کننده مثل چین و غرب است. از این نظر خود به خود رقابتی بین کشورهای منطقه برای دسترسی به این بازار شکل گرفته و بسیاری از مناقشات روز هم بر سر همین موضوع است. مشکل دیگری که در منطقه وجود دارد مناقشه مذهبی است که خود به خود مناقشه قومی را نیز با خود به همراه دارد به این دلیل که بخشی از اقوام دارای گرایش مذهبی یا باور مذهبی متفاوت از گرایش اکثریت هستند. این مساله صف آرایی شیعه و سنی را به طور خیلی جدی در منطقه به وجود آورده است. مناقشه مهم تری که در منطقه وجود دارد و در درازمدت خودش را بیشتر نشان خواهد داد این است که همه کشورهای منطقه عمدتا دارای نظام های غیر دمکراتیک هستند و در نتیجه ارتباط خوبی بین مردم کشورهای منطقه با حکومت این کشورها وجود ندارد. از این منظر کشورهای خاورمیانه سعی دارند از طریق تحریک احساسات ملی و مذهبی مردم را همراه خودشان بکنند در حالی که راه چاره در درازمدت این است که رویکرد منطقی به مردمشان داشته باشند. در نتیجه تا زمانی که تغییری در ساختار حکومت ها، به خصوص در کشورهای بزرگ منطقه ایجاد نشود این سه مناقشه هم چنان وجود خواهند داشت و آینده این منطقه در گرو حل این مناقشات جدی خواهد بود. به نظر من این مناقشات در کوتاه مدت حل نشده و حتی به تنش های بیشتری منجر می شوند. هر دو کشور ایران و عربستان ذاتا دیکتاتور هستند و با مردم شان رابطه خوبی ندارند و تنها در مواقع خاص از آن ها استفاده می کنند. علاوه بر این، درگیری و صف آرایی بین دو قطب سنی و شیعه به خصوص در سوریه خودش را در کوتاه مدت به خوبی نشان خواهد داد و تا مساله سوریه و داعش حل نشود، در کوتاه مدت هیچ گونه چشم انداز خوبی برای آن نمی بینم. اما اعتقاد دارم در دراز مدت حرکت های آزادی خواهانه و حرکت هایی که زنان عمدتا در آن نقش جدی ایفا خواهند کرد، به وجود خواهد آمد و تغییر در ساختار کشورهای منطقه از جمله رخ خواهد داد.
مسعود شفیعی: من در کوتاه مدت تنش های وسیعی را در منطقه پیش بینی می کنم اما در دراز مدت آرامش را پیش بینی می کنمۀ به این دلیل که کشورهای منطقه به ویژه عربستان به جهات مختلف ارتباط تنگاتنگ ایران با ابرقدرت ها و برجام را بر نمی تابند و به طور طبیعی در کوتاه مدت مقاومت خواهند کرد اما در دراز مدت اطمینان دارم که تمکین خواهند کرد و فکر می کنم ایران تبدیل به ژاندارم منطقه خواهد شد
عبدالکریم لاهیجی: اختلاف با عربستان سعودی البته امر تازه ای نیست. ریشه های این اختلافات هم مذهبی - ایدئولوژیکی است و هم اقتصادی و هم سیاسی- ژئوپلتیکی. مذهبی-ایدئولوژیکی است از آن جهت که هر دو حکومت اسلامی هستند (یکی پادشاهی سنی و دیگری جمهوری شیعه) و هر چند که ۸۵ درصد مسلمانان دنیا سنی هستند و فقط ۱۵ درصد شیعه هستند ولی طی ۴۰ سال اخیر گروه های وهابی- سلفی بسیار فعال بوده و از زمان اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی گرفته تا فعالیت هایی که طی ۴۰ سال اخیر در گوشه و کنار دنیا انجام داده اند، همواره از حمایت های عربستان سعودی برخوردار بوده اند. از طرف دیگر هم حکومت جمهوری اسلامی ایران نیز در کشورهای منطقه از جمله عراق، بحرین، سوریه، یمن، لبنان، افغانستان و پاکستان و حتی برخی از کشورهای شمال آفریقا در تقویت گروه های شیعی بسیار فعال است. از نظر اقتصادی منطقه خاورمیانه فوق العاده مهم است به لحاظ این که بزرگترین منابع نفت و گاز دنیا در این منطقه واقع شده است و بالاخره همان طور که گفتم از لحاظ استراتژیک و ژیوپلتیک هم رقابت بین ایران و عربستان در به دست گرفتن رهبری مسلمانان این منطقه بسیار مهم است و این جاست که تظاهر این رقابت ها یا دشمنی ها در بسیاری از کشورهای منطقه روزبه روز جلوه بیشتری پیدا می کند. در سوریه ایران حامی حکومت اسد است در حالی که عربستان سعودی از بدو جنگ های داخلی در سوریه گروه های جهادی را تقویت کرده و می کند. در یمن و لبنان نیز تقابل عربستان سعودی و ایران بسیار علنی است. بنابراین اولین مشکلی که جمهوری اسلامی در روابطش با کشورهای منطقه اش دارد موضوع اختلاف و پرونده بسیار پیچیده اش با عربستان سعودی است. رقابت با ترکیه نیز کم نیست برای این که ترکیه هم به هر حال سومین کشور بزرگ و قدرت منطقه است. منتهی ترکیه در شرایط کنونی هم به دلیل بحران داخلی که دارد (از جمله درگیری با حزب پ.ک.ک) و هم اختلافی که با روسیه دارد سعی می کند که در درگیری بین عربستان سعودی و ایران دخالت مستقیم نداشته باشه و به اصطلاح یک سیاست بینابینی در پیش گرفته است. همین وضعیت در مورد پاکستان نیز صدق می کند: هر چند که نوازشریف، نحست وزیر کنونی پاکستان سال ها در عربستان سعودی پناهنده بود و به حکام عربستان نزدیک است ولی باز هم پاکستان سعی می کند که هم چنان سیاست مماشات و بینابینی را اتخاذ کنند. بنابراین به نظر من در این شرایط و اوضاع احوال، جمهوری اسلامی در آینده، حداقل در سال جاری با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد.
حسین رئیسی: کشورهای منطقه خاورمیانه در حال حاضر از دید من با سه چالش مهم در سه حوزه مختلف روبه رو هستند: یکی از این حوزه ها مساله دسترسی به انرژی و بازار نفت و گاز جهان است که به هر حال مبدا آن خاورمیانه و مقصد آن کشورهای مصرف کننده مثل چین و غرب است. از این نظر خود به خود رقابتی بین کشورهای منطقه برای دسترسی به این بازار شکل گرفته و بسیاری از مناقشات روز هم بر سر همین موضوع است. مشکل دیگری که در منطقه وجود دارد مناقشه مذهبی است که خود به خود مناقشه قومی را نیز با خود به همراه دارد به این دلیل که بخشی از اقوام دارای گرایش مذهبی یا باور مذهبی متفاوت از گرایش اکثریت هستند. این مساله صف آرایی شیعه و سنی را به طور خیلی جدی در منطقه به وجود آورده است. مناقشه مهم تری که در منطقه وجود دارد و در درازمدت خودش را بیشتر نشان خواهد داد این است که همه کشورهای منطقه عمدتا دارای نظام های غیر دمکراتیک هستند و در نتیجه ارتباط خوبی بین مردم کشورهای منطقه با حکومت این کشورها وجود ندارد. از این منظر کشورهای خاورمیانه سعی دارند از طریق تحریک احساسات ملی و مذهبی مردم را همراه خودشان بکنند در حالی که راه چاره در درازمدت این است که رویکرد منطقی به مردمشان داشته باشند. در نتیجه تا زمانی که تغییری در ساختار حکومت ها، به خصوص در کشورهای بزرگ منطقه ایجاد نشود این سه مناقشه هم چنان وجود خواهند داشت و آینده این منطقه در گرو حل این مناقشات جدی خواهد بود. به نظر من این مناقشات در کوتاه مدت حل نشده و حتی به تنش های بیشتری منجر می شوند. هر دو کشور ایران و عربستان ذاتا دیکتاتور هستند و با مردم شان رابطه خوبی ندارند و تنها در مواقع خاص از آن ها استفاده می کنند. علاوه بر این، درگیری و صف آرایی بین دو قطب سنی و شیعه به خصوص در سوریه خودش را در کوتاه مدت به خوبی نشان خواهد داد و تا مساله سوریه و داعش حل نشود، در کوتاه مدت هیچ گونه چشم انداز خوبی برای آن نمی بینم. اما اعتقاد دارم در دراز مدت حرکت های آزادی خواهانه و حرکت هایی که زنان عمدتا در آن نقش جدی ایفا خواهند کرد، به وجود خواهد آمد و تغییر در ساختار کشورهای منطقه از جمله رخ خواهد داد.
مسعود شفیعی: من در کوتاه مدت تنش های وسیعی را در منطقه پیش بینی می کنم اما در دراز مدت آرامش را پیش بینی می کنمۀ به این دلیل که کشورهای منطقه به ویژه عربستان به جهات مختلف ارتباط تنگاتنگ ایران با ابرقدرت ها و برجام را بر نمی تابند و به طور طبیعی در کوتاه مدت مقاومت خواهند کرد اما در دراز مدت اطمینان دارم که تمکین خواهند کرد و فکر می کنم ایران تبدیل به ژاندارم منطقه خواهد شد
http://iranwire.com/features/8553/
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر